Προς μία νέα διαιρετική τομή;

Η έννοια της διαιρετικής τομής (¹) αποτελεί «κλασικό» πλέον αναλυτικό εργαλείο στην πολιτική κοινωνιολογία για την κατανόηση των πολιτικών στοιχήσεων και της σύνδεσης των κοινωνικών δομών και διαιρέσεων με τα πολιτικά κόμματα και την εκλογική συμπεριφορά των πολιτών.

Στην Ελλάδα, κυρίαρχη διαιρετική τομή καθ’ όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο υπήρξε το δίπολο Δεξιά – Αριστερά/Αντιδεξιά, με ρίζες που έφταναν πίσω στην εποχή του εμφυλίου, ακόμα και του εθνικού διχασμού. Η κεντρική αυτή διαίρεση συμπληρωνόταν από άλλες επιμέρους, όπως ιδίως η διάκριση ευρωπαϊστών και ευρωσκεπτικιστών, η οποία διέτρεχε οριζόντια τα κόμματα και τους ψηφοφόρους, είτε ανήκαν στην Αριστερά είτε ανήκαν στη Δεξιά.

Η είσοδος ωστόσο της Ελλάδας στην περιδίνηση της κρίσης χρέους, η υπαγωγή της σε καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου μέσω της τρόικα και των μνημονίων και όλες τις καταστροφικές για την κοινωνία συνέπειες, μέχρι στιγμής προκαλούν «τριγμούς» στο «παγιωμένο» κομματικό σύστημα της προηγούμενης περιόδου. Το κεντρικό κριτήριο των εκλογέων στις εκλογές της 6^ης Μαΐου, όπως όλα δείχνουν, θα είναι η στάση του κάθε κόμματος έναντι του μνημονίου και των μέτρων κατά την τελευταία διετία.

Ανακύπτει όμως το ερώτημα : Πρόκειται για μία απλή έκφραση πολιτικής δυσαρέσκειας, για μία παροδική «αποστοίχηση» μιας μερίδας εκλογέων από τα δύο μεγάλα «παραδοσιακά» κόμματα του διπόλου Δεξιά-Αντιδεξιά (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) και επίσης παροδική «επαναστοίχησή» τους σε νέα κόμματα, προερχόμενα από όλο το πολιτικό φάσμα, που λειτουργούν ως υποδοχείς δυσαρεστημένων ψηφοφόρω, για μια – με άλλα λόγια – «ψήφο διαμαρτυρίας/τιμωρίας»; Ή μήπως το κομματικό σύστημα και η εκλογική βάση αποκτά μία νέα διαιρετική τομή, μία ριζική και μακροπρόθεσμη ανακατάταξη του πολιτικού – κομματικού και εκλογικού – χάρτη, στη βάση του διπόλου μνημόνιο-αντιμνημόνιο;

Εάν ισχύει το δεύτερο, πράγμα που μένει να αποδειχθεί από την πορεία των πραγμάτων, δεν θα πρέπει να θεωρηθούν τυχαίες οι μετακινήσεις στελεχών, οι διασπάσεις και οι εσωκομματικές κρίσεις που εμφανίστηκαν σχεδόν αδιακρίτως σε όλο το πολιτικό φάσμα. Ούτε και να μας ξαφνιάζουν μια σειρά από φαινόμενα που πριν 3 ή 4 χρόνια θα ήταν αδιανόητα, από τη συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ, μέχρι την χείρα φιλίας του Πάνου Καμμένου προς τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τη δήλωση πρώην στελέχους του ΛΑΟΣ στη Λάρισα ότι στηρίζει τον Αλ. Τσίπρα.

Αυτό που αντίθετα θα ήταν χρήσιμο να σκεφτούμε ως Αριστερά είναι το πώς θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στη νέα αυτή διαίρεση που καθορίζει την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα, επικοινωνώντας και εκφράζοντας αποτελεσματικά τις ανάγκες πολιτών που τοποθετούνται στον αντιμνημονιακό πόλο, προέρχονται όμως από πολύ μακρινές από τη δική μας πολιτικές κουλτούρες. Και παράλληλα, πώς θα διατηρήσουμε, κινούμενοι στον αντιμνημονιακό πόλο, την πολιτική μας παράδοση, τις θέσεις και τις αξίες μας, χωρίς να μπούμε σε ένα τεράστιο «μίξερ» που θα επιχειρήσει να μας ομογενοποιήσει με μία σειρά από κόμματα τύποις ή ουσία «αντιμνημονιακά», κινούμενα όμως ακόμα και στο χώρο της ακροδεξιάς;

Το στοίχημα με άλλα λόγια για την Αριστερά σε αυτή την ποιοτικά διάφορη, όπως φαίνεται, πολιτική περίοδο είναι το πώς θα συνδυάσει τη νέα αυτή διαίρεση με τις προϋπάρχουσες, πώς θα διαμορφώσει έναν πολιτικό και κοινωνικό χώρο που θα είναι ταυτόχρονα αντιμνημονιακός, αριστερός και ευρωπαϊκός. Πώς εντέλει θα φέρει σταδιακά τους πολίτες που αυτοτοποθετούνται στο αντιμνημονιακό τόξο κοντά στην πολιτική της πρόταση, αντί να μεταλλαχθεί η ίδια σε ένα απομακρυσμένο από τις πολιτικές, ιδεολογικές και αξιακές της παραδόσεις μόρφωμα ευκαιριακής διαμαρτυρίας.

(1) Την εισήγαγαν οι Lipset και Rokkan στο βιβλίο τους  «Party Systems and Voter Alignments: Cross-National Perspectives» (The Free Press, 1967).