Πόσο "σάπιο" είναι τελικά το ΠΑΣΟΚ;

Το ιστορικό χαμηλό που σημείωσε το ΠΑΣΟΚ στις πρόσφατες εκλογές, η αλλαγή της σειράς κοινοβουλευτικής κατάταξης των κομμάτων, η σπουδή του προέδρου του, Ευάγγελου Βενιζέλου, να δηλώσει ότι «το ΠΑΣΟΚ είναι σάπιο» και ότι προτίθεται να το διαλύσει και να το ξαναφτιάξει από την αρχή, οδήγησαν πολλούς -ειδικούς και μη- να αποφανθούν ότι «το ΠΑΣΟΚ πέθανε, είναι κιόλας ένα τυμπανιαίο πτώμα».

Σαφέστατα, οι τελευταίες δύο αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις άλλαξαν σημαντικά τα δεδομένα. Για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση (ενδεχομένως με εξαίρεση τις εκλογές του 1981), η πολιτική αντιπαράθεση δεν αφορούσε στην επιλογή του καταλληλότερου διαχειριστή κάποιων εκ των προτέρων δεδομένων πολιτικών κατευθύνσεων, αλλά την επιλογή μεταξύ δύο ριζικά αντίθετων προτάσεων διακυβέρνησης.

Στο μικροπολιτικό (χωρίς αξιολογικό φορτίο ο όρος) επίπεδο, το ΠΑΣΟΚ, όπως το γνωρίσαμε, με τον πράσινο ήλιο, τα σύμβολα και τα εικονίσματά του, με τον Ανδρέα Παπανδρέου και την «Αλλαγή» -αυτό δηλαδή το συγκεκριμένο ΠΑΣΟΚ- φαίνεται πράγματι πως περνάει τις τελευταίες του στιγμές. Αργά ή γρήγορα, είτε η ηγεσία του είτε η ιστορική πραγματικότητα θα το διαλύσουν στα εξ ων συνετέθη.

Ωστόσο, οι μακροπολιτικές (και όχι απλώς οι σχετικές με τις επόμενες εκλογές) εξελίξεις στην Ελλάδα θα κριθούν από την πορεία των πραγμάτων και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ας μην μας διαφεύγει το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ -με όλες τις αντιφάσεις και τις ιδιαιτερότητές του, με όλες τις διαφωνίες για την κατάταξή του στην τυπολογία των πολιτικών κομμάτων- εκπροσωπεί στην Ελλάδα (έστω de facto) το ιστορικό ρεύμα της σοσιαλδημοκρατίας.

Την τελευταία διετία το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε -με τον πλέον ανάγλυφο, χρονικά συμπυκνωμένο και κοινωνικά καταστροφικό τρόπο- αντιμέτωπο με το βασικό πρόβλημα της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας: Έχοντας αποδεχθεί το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα, αδυνατεί να αρθρώσει έναν εναλλακτικό προς τη Δεξιά πολιτικό λόγο και να ενσωματώσει στην κυβερνητική της πρακτική την κοινωνική οπτική, που αποτέλεσε γενετικό χαρακτηριστικό της «κλασικής» σοσιαλδημοκρατίας. Έτσι, το ΠΑΣΟΚ βιώνει σήμερα ως πολιτικό σεισμό τον μετασχηματισμό, την αναζήτηση ιδεολογικής ταυτότητας, τη ρήξη με παραδοσιακούς κοινωνικούς συμμάχους και την εκλογική υποχώρηση, που στην υπόλοιπη σοσιαλδημοκρατική οικογένεια εμφανίζονται ως αργή και σταθερή εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών.

Το ΠΑΣΟΚ, λοιπόν, προσχώρησε στο νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα και εφάρμοσε πολιτικές ευθέως αντίθετες προς τα συμφέροντα και τις ανάγκες των παραδοσιακών κοινωνικών του υποστηρικτών, επιλογή την οποία «πλήρωσε» εκλογικά, αλλά και γενικότερα, αφού πλέον φαίνεται να έχει απωλέσει το πολιτικό του στίγμα. Δεν είναι, επομένως, αβάσιμο να ισχυριστεί κανείς ότι το ΠΑΣΟΚ ως μεμονωμένο κομματικό μόρφωμα «πνέει τα λοίσθια».

Την ίδια στιγμή όμως, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, απέναντι στη «σκληρή» γραμμή λιτότητας του διδύμου «Mερκοζί», σημαντικό μέρος των πολιτών φαίνεται πως στρέφει τις ελπίδες του για μια πιο «ανθρώπινη» διαχείριση της κρίσης σε σοσιαλδημοκρατική κατεύθυνση (εκλογή Ολάντ, διαφαινόμενη ενίσχυση του SPD), ενώ το «ντόμινο» της κρίσης ανοίγει τη συζήτηση για το τι μέλλει γενέσθαι σε επίπεδο οικονομικής διακυβέρνησης αλλά και πολιτικής ενοποίησης.

Η απάντηση δε, που θα δοθεί από τις ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις, θα καθορίσει και την τύχη της καθεμίας. Το ΠΑΣΟΚ μάλλον θα μας αφήσει σύντομα χρόνους. Όμως, στον βαθμό που στη διαμόρφωση της εναλλακτικής απάντησης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο πρωτοστατήσει η λογική της σοσιαλδημοκρατίας (μιας δύναμης που, σημειωτέον, έχει επιδείξει θαυμαστή αντοχή και ικανότητα προσαρμογής), δεν αποκλείεται στη θέση του να εμφανιστεί κάποιο άλλο μόρφωμα -πολύ ή λίγο- διαφορετικό, το οποίο θα καταλάβει τον χώρο που παραδοσιακά κατείχε στο πολιτικό φάσμα η σοσιαλδημοκρατία. Αν θέλουμε, επομένως, «να τελειώνουμε» οριστικά με τη σοσιαλδημοκρατία, το παιχνίδι θα κριθεί στο ευρωπαϊκό γήπεδο. Κι εκεί, επομένως, θα πρέπει να δοκιμάσει η Αριστερά να δώσει την δική της πειστικότερη και αποτελεσματικότερη απάντηση στην κρίση και στο μέλλον της Ευρώπης. Και, φυσικά, από την πρώτη γραμμή της προσπάθειας δεν μπορεί να λείπει ο ΣΥΡΙΖΑ, σε ένα προνομιακό γι’ αυτόν σκηνικό, μετά τη σημαντική εκλογική επιτυχία του και με δεδομένη τη μακρόχρονη αριστερή ευρωπαϊκή του παράδοση.