Η Δεξιά και το Πολυτεχνείο...

Το έμβλημα της Χούντας.

Η συζήτηση για τις ευθύνες της προδικτατορικής Δεξιάς για την 21η Απριλίου, καθώς και η στάση της έναντι του χουντικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια της επταετίας είναι μεγάλη και έχει πολλές ενδιαφέρουσες πλευρές.

Μία από αυτές είναι η στάση της Δεξιάς έναντι της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ως προς την άκρα Δεξιά και τις κάθε είδους φασιστικές οργανώσεις, η προσπάθειά τους να "εξαφανίσουν" τους νεκρούς του Πολυτεχνείου είναι γνωστή. Η "επίσημη" ωστόσο Δεξιά, μη μπορώντας να αρνηθεί το ιστορικό γεγονός, επιχείρησε να το ενσωματώσει, να μειώσει το πολιτικό του φορτίο, να το παρουσιάσει ως  πανεθνική δημοκρατική κινητοποίηση, να το μετατρέψει σε "γιορτή", σε "εθνική επέτειο".

Μια περιήγηση όμως στα ιστορικά αρχεία (και μάλιστα των ίδιων των ηγετών της Δεξιάς - του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Ευάγγελου Αβέρωφ και του Παναγιώτη Κανελλόπουλου) αναδεικνύουν μία άλλη αλήθεια...

Π. Κανελλόπουλος

Φωτεινή εξαίρεση μεταξύ των στελεχών της προδικτατορικής ΕΡΕ, ως προς τη στάση του έναντι του καθεστώτος των συνταγματαρχών, υπήρξε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος πραγματοποίησε σειρά παρεμβάσεων καθ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας και κυρίως το 1973, χρονιά μεγάλων φοιτητικών κινητοποιήσεων (δήλωση κατά του Α.Ν. 1347 περί στράτευσης των φοιτητών στις 15/2/1973, δήλωση για τα γεγονότα της Νομικής στις 20/3/1973, κατάθεση ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη των φοιτητών του Πολυτεχνείου στις 19/2/1973, δηλώσεις στις 16 και 19/11/1973 για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου).

Εκτός αυτής όμως της εξαίρεσης, σε αντίθεση με τις εντυπώσεις που εκ των υστέρων επιχειρήθηκε να δημιουργηθούν, μετά τη μεταπολίτευση, τις ίδιες εκείνες ημέρες που βρίσκονταν σε εξέλιξη η εξέγερση του Πολυτεχνείου, τόσο η εκκωφαντική σιωπή του Κ. Καραμανλή που βρισκόταν στο Παρίσι, όσο και η αλληλογραφία των στελεχών του "καραμανλικού πυρήνα" της προδικτατορικής ΕΡΕ (αλλά και της μεταδικτατορικής Νέας Δημοκρατίας) είναι τουλάχιστον διαφωτιστική για τη στάση της Δεξιάς έναντι της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Το τανκ στην πύλη του Πολυτεχνείου. Ξημερώματα 17/11/1973.

Ο Κ. Τσάτσος σε επιστολή του προς τον Κ. Καραμανλή (18/11/1973) έγραφε[1] : «Δεν νομίζω πώς τα γεγονότα των ημερών αυτών θα αναβάλλουν για πολύν καιρό τις εξελίξεις προς εκλογάς. [...] Πάντως το κίνημα αυτό δεν ωφέλησε. Την ανάμιξη των νέων στην λεγόμενη αντίσταση την ξεκίνησε στην αρχή ο ομάδα Πεσμαζόγλου με τη συνεργασία μερικών αριστεριζόντων (τύπου «Λαμπράκηδων»). Λίγο αργότερα ευλογήθηκε και από ωρισμένους της ΕΡΕ. Καθ’ οδόν το κίνημα κατά τρόπον αδιόρατον εις τους αφελείς επεξετείνετο προς τα αριστερά. [...] Οι κρατούντες αν τώρα κάνουν το λάθος να επιβάλουν υπερβολικές και εκτεταμένες κυρώσεις θα κατασκευάσουν πάλι νέους ήρωες. [...] Φοβούμαι πως θα αποκαλυφθούν πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος του Παναγιώτη [Κανελλόπουλου] πολύ αναμεμιγμένα στα τελευταία γεγονότα. Διερωτώμαι τι επεδιώκοντο με αυτά; Νομίζω και έχω σχετικές ενδείξεις – ότι επεδιώκοντο πρώτα η ματαίωσις κάθε μέσης λύσεως ή η ματαίωσις των ψευδοεκλογών του Μαρκεζίνη και η διατήρησις της δικτατορίας ωσότου καταρρεύση πλήρως με μια λαϊκή εξέγερση επί κεφαλής της οποίας θα ετίθετο η Νεολαία. [...] Έτσι μπαίνομε πάλι σε μια περίοδο αναμονής και ασφαλώς μόνο μετά τις γιορτές, ίσως μόνο την άνοιξη να μπορούμε να σκεφθούμε για την επιστροφή σου».

Σε άλλη επιστολή του λίγες μέρες μετά ( 24/11/1973), ο ίδιος συμβουλεύει τον Κ. Καραμανλή να μην προβεί σε καμία δήλωση και του διηγείται : «[...] Τώρα και επί του παρόντος μόνη φρόνιμη διέξοδος είναι η αναμονή και η σιωπή. [...] Ο Μητσοτάκης πήγε και αυτός στο Πολυτεχνείο και τόγραφαν και οι εφημερίδες. Αλλά ο δύστυχος δεν πήγε για να εκδηλώση την αλληλεγγύη του. Πήγε να συμμαζέψη την κόρη του που είχε τρέξει και αυτή στο πανηγύρι – έτσι ήταν στην αρχή – την άρπαξε και έφυγε σαν καλός μπαμπάς. [...] Είμαι βέβαιος ότι η σιωπή σε θέτει σε απόσταση από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και σε αυτό είναι σύμφωνη η πλειοψηφία του λαού, παρ’ όλη την αισθηματική συμπάθεια που έδειξαν μερικές χιλιάδες εδώ στην Αθήνα για τα "καημένα τα παιδιά"».[2]

Ο "σιωπηλός" Κων/νος Καραμανλής

Τρεις μέρες μετά την καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (20/11/1973), στέλνουν επιστολές προς τον Κ. Καραμανλή οι Κ. Παπακωνσταντίνου και Αχ. Καραμανλής[3]. Ο πρώτος (Κ. Παπακωνσταντίνου) του ανέφερε ότι : «Δεν είναι ευχερής ο απολογισμός των προσφάτων γεγονότων του Πολυτεχνείου. Κατά την ιδικήν μου εκτίμησιν εις το εσωτερικόν, το καθεστώς εξέρχεται ενισχυμένον, παρά την απέχθειαν, την οποίαν επροκάλεσεν η συμπεριφορά προς τους εγκλείστους. [...] Η υπόθεσις περιήλθε ταχέως εις τα χέρια των αναρχικών, έτι δε και εις τας σκοπίμους προκλήσεις χαφιέδων του καθεστώτος, υποκρινομένων συμπαράστασιν και συμμετοχήν. Η κήρυξις του στρατιωτικού νόμου έχει απαλλάξει την κυβέρνησιν και τον προϊστάμενόν της από το άγχος των καθημερινών διεκδικήσεων, των εργαζομένων και των διαμαρτυριών όλων σχεδόν των ομάδων του Λαού. Και της επέτρεψε να ομιλή περί ανομολογήτων επιδιώξεων διά την ματαίωσιν ή την αναβολήν της παρασκευαζομένης αδιαβλήτου λαϊκής ετυμηγορίας».

Ο δε δεύτερος (Αχ. Καραμανλής) τον πληροφόρησε σχετικά με τη στάση του Π. Κανελλόπουλου : «Ο κ. Ράλλης μου είπε ότι με τον Κανελλόπουλον δεν μπορεί να συνεννοηθή διότι άλλα συζητούν και άλλα κάνει, επηρεάζεται πολύ από το περιβάλλον του, του είχαν πει ότι έπρεπε να προλάβη τα γεγονότα των φοιτητών καλμάροντάς τους, και αυτός τους ενεθάρρυνε και με την παρουσίαν του και με τις δηλώσεις του».

Όσο για τον πολιτικό μέντορα του νυν πρωθυπουργού, Αντ. Σαμαρά, τον Ευάγγελο Αβέρωφ; Εκείνος είχε ήδη από το 1967 πάει ένα βήμα παραπέρα, με την πολιτική της "γέφυρας" έναντι της χούντας. Μάλιστα, λόγω και της σημαντικής θέσης που κατείχε μεταξύ των στελεχών της Δεξιάς (κατέλαβε σειρά χαρτοφυλακίων στις προδικτατορικές κυβερνήσεις της Ε.Ρ.Ε.), υπήρξε από τα πιο σπουδαία δημόσια «άλλοθι» της δικτατορίας.

Αντ. Σαμαράς - Ευ. Αβέρωφ : Ισχυρή πολιτική συγγένεια

Είναι για παράδειγμα εξαιρετικά χαρακτηριστικό το γεγονός ότι λίγες μόνο μέρες μετά την επιβολή της δικτατορίας, ο Ευ. Αβέρωφ έσπευσε να σχολιάσει τις δηλώσεις του χουντικού Υπουργού Γεωργίας περί αγροτικών ζητημάτων, λαμβάνοντας την εγκωμιαστική απάντηση του Στ. Παττακού[4] : «Τιμώμεν και θα τιμώμεν πάντοτε όσους εκ του πολιτικού κόσμου της χώρας, κατά το παρελθόν, ηγωνίσθησαν διά την εθνικήν πρόοδον. [...] Ενδιαφερόμεθα ζωηρώς όπως προσωπικότητες ως Υμείς πιστεύσητε απολύτως ότι αι ενέργειαι εις τας οποίας εξηναγκάσθημεν εκ της γνωστής καταστάσεως να προβώμεν απέβλεπον και αποβλέπουν [...] εις την κατάλληλον προπαρασκευήν διά την εν καιρώ υπό των Αξίων αιρετών ανάληψιν των ευθυνών».

Κατά τη διάρκεια της επταετίας, ο Ευ. Αβέρωφ αρθρογραφεί, προβαίνει σε δηλώσεις και συναντά τακτικά στελέχη του χουντικού κατεστημένου. Ακολουθούν ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από άρθρα και δηλώσεις του :

- Δήλωση Ευ. Αβέρωφ κατά την απελευθέρωσή του κατόπιν απονομής χάριτος από το καθεστώς, αφού είχε κατηγορηθεί για παράνομη συγκέντρωση άνω των 5 ατόμων (The Times, 23/8/1967)[5] : «I have been well treated in prison. […] I am accustomed to obey the laws of my country, whatever they are. […] The Greek revolutionary extreme Left is heavily mistaken if it believes that it can ever form a common front with Greek democratic patiots»[6].

- Άρθρο Ευ. Αβέρωφ στην εφημερίδα «Ακρόπολις» (18/8/1968) με τίτλο «Ανάγκη ειλικρινείας»[7]: «Προ ελαχίστων ετών η γείτων Τουρκία εξήλθε και αυτή από μίαν στρατιωτικήν επανάστασιν και επανήλθεν εις ομαλόν δημοκρατικόν βίον δια Συντάγματος το οποίον ενέκρινε η Επανάστασις. Πρόκειται δηλαδή περί αναλόγου περιπτώσεως. [...] Εάν η Επανάστασις θέλει πράγματι επιστροφήν εις υγιή και πειθαρχημένον δημοκρατικόν βίον, τούτο είναι δυνατόν, είναι ίσως και εύκολον. Εις την περίπτωσιν αυτήν θα βοηθηθή από όλα τα υγιά στοιχεία, θα εξυπηρετήση τα καίρια και φλέγοντα προβλήματα της Χώρας, και με την επάνοδον της υγιούς Δημοκρατίας θα πνιγούν εις την περιφρόνησιν της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, οι ανευθυνο-υπεύθυνοι και οι οργανώνοντες νέα Ε.Α.Μ. Εάν η Επανάστασις δεν θέλει αυτήν την επιστροφήν, ή αν την θέλει με Συντάγματα που δεν είναι Συντάγματα, τότε ας την βοηθήση ο Θεός διά να μην ζημιωθή πολύ ο τόπος».

Η απάντηση στο άρθρο ήρθε δια στόματος Στ. Παττακού. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Antony Terry (Times 20/8/1968) με τίτλο «Οι Συνταγματάρχαι ερωτοτροπούν με τη Δεξιά», στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου, «ο Συνταγματάρχης Παττακός ανεφέρθη εις τον Κύριον Αβέρωφ ως τον “γενναίον και τιμημένον άνδρα” όστις εξεδήλωσε κάποιαν εποικοδομητικήν κριτικήν. Ο αντιπρόεδρος είπε ότι το άρθρον του κ. Αβέρωφ εδείκνυε ότι υπήρχε ρήγμα εις την παράταξιν των παλαιών πολιτικών και ότι “ορισμένοι εξ αυτών θα επεθύμουν να προσεγγίσουν την Κυβέρνησιν”»[8].

---

[1] Αρχείο Κ. Καραμανλή, Φ. 49Α'

[2] ό.π.

[3] ό.π.

[4] Επιστολή Στ. Παττακού προς Ευ. Αβέρωφ της 27^ης/4/1967 (Αρχείο Ευ. Αβέρωφ, Φάκελλος 14, Υποφάκελλος 5).

[5] Αρχείο Ευ. Αβέρωφ, Φάκελος 14, Υποφάκελος 4

[6] «Στη φυλακή με μεταχειρίστηκαν καλά. [...] Είμαι συνηθισμένος να υπακούω τους νόμους της πατρίδας μου, όποιοι κι αν είναι αυτοί. [...] Η ελληνική επαναστατική Άκρα Αριστερά κάνει μεγάλο λάθος αν πιστεύει ότι μπορεί ποτέ να σχηματίσει ένα κοινό μέτωπο με τους πατριώτες έλληνες δημοκράτες».

[7] Αρχείο Ευ. Αβέρωφ, Φάκελος 14, Υποφάκελος 5

[8] ό.π.