"Να τους ταράξουμε στη νομιμότητα!"

Η «διάσημη» φράση του Ηλία Ηλιού, κοινοβουλευτικού εκπροσώπου τότε της ΕΔΑ, ότι «θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα» θεωρείται ενδεικτική της πολιτικής «κατευνασμού» των πολιτικών «παθών» που επέλεξε η ΕΔΑ κατά την προδικτατορική περίοδο, ελπίζοντας να αποφύγει τα «χειρότερα».

Σήμερα, που είναι τουλάχιστον προφανές ότι ένα από τα πρώτα θύματα της όξυνσης της νεοφιλελεύθερης επίθεσης εναντίον της ελληνικής κοινωνίας, μέσω των αλλεπάλληλων «Μνημονίων», είναι η ίδια η νομιμότητα, το κράτος δικαίου και τα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος, βρισκόμαστε συλλογικά σε αναζήτηση δημοκρατικής διεξόδου.

Τα ερωτήματα πολλαπλά και οι -όχι πάντοτε εύστοχοι- παραλληλισμοί με άλλα ιστορικά παραδείγματα (βλ. Δημοκρατία της Βαϊμάρης) ακόμα περισσότεροι. Αρκεί η υπεράσπιση της τρωθείσας νομιμότητας να μας προφυλάξει από μία ακόμα μεγαλύτερη αντιδημοκρατική διολίσθηση; Ή μήπως η προσπάθεια δεν έχει νόημα και είναι προτιμότερο να δώσουμε στην αστική δημοκρατία τη «χαριστική βολή», ώστε να χτίσουμε στη θέση της κάτι άλλο, πιο ουσιαστικό, πιο δίκαιο, πιο δημοκρατικό;

Τα περιστατικά παραβίασης των μέχρι πρότινος θεμελιωδών νομικών και δημοκρατικών κανόνων είναι πλέον πολλά. Από την εκτεταμένη καταστολή των διαδηλώσεων και τα βασανιστήρια στη ΓΑΔΑ, μέχρι την ευθεία αντισυνταγματική λειτουργία της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου με την κατάχρηση των έκτακτων νομοθετικών διαδικασιών (άρθρο 44 του Συντάγματος), αλλά και τη μαζική εισαγωγή αντισυνταγματικών ρυθμίσεων, κανείς δεν διαφωνεί ότι η δημοκρατική νομιμότητα έχει υποστεί επανειλημμένες παραβιάσεις. Έχει όμως ανατραπεί ολοκληρωτικά;

Νομίζω πως όχι. Η δημοκρατική νομιμότητα είναι, πρώτον, παρούσα, έστω και με τραύματα, στην τρέχουσα νομικοπολιτική ζωή. Βρίσκεται στην προσπάθεια της κυβέρνησης να προσδώσει κοινοβουλευτική και συνταγματική κάλυψη στις επιλογές της, βρίσκεται στην ποινική δίωξη κατά των υπευθύνων για τα βασανιστήρια στη ΓΑΔΑ, βρίσκεται στην πρωτόδικη αθώωση του Κ. Βαξεβάνη, βρίσκεται στη γνωμοδότηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου που έκρινε αντισυνταγματικές τις συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις του Μεσοπρόθεσμου. Και δεύτερον και σημαντικότερο, η δημοκρατική νομιμότητα -σε μια χώρα που την κατέκτησε πολύ πρόσφατα και με μεγάλο ανθρώπινο τίμημα- έχει ακόμα ισχυρά ερείσματα στη συλλογική κοινωνική συνείδηση.

Και περαιτέρω, ακόμα κι αν συμφωνούσαμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον μίας ήδη συντελεσθείσας ανατροπής της δημοκρατικής νομιμότητας, πόσο «συμφέρει» την ελληνική κοινωνία και τις δημοκρατικές δυνάμεις εντός αυτής η αναγνώριση της εισόδου μας σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης»; Θυμίζω ότι σύμφωνα με τον (αδικαιολογήτως «της μόδας» εντός της Αριστεράς) θεωρητικό της αντεπανάστασης και του ναζισμού Carl Schmitt, κυρίαρχος είναι «όποιος μπορεί να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Μπορούμε -και πολύ περισσότερο θέλουμε (όχι εν είδει «επαναστατικής πρωτοπορίας» ασφαλώς, αλλά με όρους μαζικού κινήματος)- να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες μίας τέτοιας «επίσημης» διακήρυξης; Ή μήπως διευκολύνουμε έτσι την εξουσία να κηρύξει ανενδοίαστα πλέον την «κατάσταση έκτακτης ανάγκης»;

Η κρίση νομιμοποίησης της κυβερνητικής πολιτικής δεν έχει ακόμα μετατραπεί σε ανοιχτή συνταγματική/δημοκρατική κρίση - και περνάει και από το δικό μας χέρι αυτό να μη συμβεί ποτέ. Απέναντι στην περιφρόνηση της εξουσίας για τους δημοκρατικούς θεσμούς, δική μας θέση δεν μπορεί να είναι η ακόμα μεγαλύτερη υπονόμευσή τους. Απαντώντας σήμερα, περίπου 60 χρόνια μετά, με την ίδια τη φράση του Ηλία Ηλιού, το «να τους ταράξουμε στη νομιμότητα» δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση μία πολιτική «κατευνασμού», μία υποστολή της αγωνιστικής σημαίας. Το αντίθετο. Σημαίνει όξυνση της μάχης σε όλα τα επίπεδα, του νομικού και θεσμικού μη εξαιρουμένου.

Έτσι, λοιπόν, η υπεράσπιση της δημοκρατικής νομιμότητας, όπως τη γνωρίζαμε, δεν συνιστά «οπισθοδρόμηση». Είναι πρώτα απ' όλα χρήσιμη, προκειμένου να μπορούμε να δίνουμε από καλύτερες θέσεις τη μάχη για την υπεράσπιση της κοινωνίας. Δεύτερον, ανοίγει την προοπτική για τη μετεξέλιξή της σε μία άλλη δημοκρατική νομιμότητα, πολύ πιο βαθιά και πιο ουσιαστική. Και, περαιτέρω, συνιστά την αναγκαία -τουλάχιστον για τη μη σταλινική Αριστερά- παραδοχή ότι η Γαλλική Επανάσταση, με όλο το δημοκρατικό της φορτίο, είναι και αυτή μέρος της κληρονομιάς μας.